Jak pomóc nieśmiałemu dziecku?

Nieśmiałość to jedna z cech dziecka, którą trudno jednoznacznie zakwalifikować jako złą lub dobrą. Pewna doza nieśmiałości z pewnością nie jest zła, jednak jej nadmiar może być bardzo problematyczny w przedszkolu, szkole i późniejszym dorosłym życiu. Walka z nadmierną nieśmiałością nie jest łatwa, jednak rodzice i opiekunowie mogą skutecznie pomóc dziecku z nią walczyć i w znacznym stopniu zredukować. Ważne jest żeby zacząć jak najwcześniej, bo pomoc opiekunów może skutecznie zwalczyć problem. Nieśmiałość może utrudnić dziecku zdobywanie kontaktów i nawiązywanie relacji, potęgować usuwanie się w cień, wzmagać brak aktywności podczas zajęć, przez co trudniej mu będzie zaadaptować się w nowym miejscu. Warto więc wiedzieć skąd bierze się nieśmiałość u dzieci i jak można z nią skutecznie walczyć.

Dlaczego dzieci bywają nieśmiałe?

Onieśmielenie dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych. Nawet osoby mające już za sobą dzieciństwo przeżywają trudności kiedy wchodzą w nową grupę np. dołączają do grona studentów czy rozpoczynają nową pracę. Podobnie jest w przypadku dzieci, które zwykle przejawiają nieśmiałość podczas poznawania nowych osób czy rozpoczynania nowego etapu w życiu np. kiedy zaczynają uczęszczać do szkoły. Pojedyncze epizody nieśmiałości np. gdy dziecko ma wyrecytować wiersz na apelu nie są niczym złym, jak przekonują specjaliści. Problem pojawia się dopiero wtedy, jeśli onieśmielenie ma charakter przewlekły i nawet proste czynności z uwagi na nieśmiałość hamują dziecko w jego rozwoju np. nie chce brać udziału w grze, bo wstydzi się, że sobie nie poradzi czy nie uczestniczy w rysowaniu, bo wstydzi się pożyczyć kredki. Nieśmiałość jest powiązana zwykle z wieloma emocjami w tym: strachem, lękiem, smutkiem, wstydem, a nawet agresją. Sam wstyd regulowany jest u dzieci zwykle poprzez układanie sobie relacji z innymi ludźmi. Dlatego tak ważne jest zachęcanie podopiecznych do poznawania innych dzieci, osób dorosłych i nowych miejsc.

Nieśmiałość może być cechą wrodzoną, ale może być także nabyta np. poprzez nadmierne ganienie przez opiekunów, brak pochwał, poczucie odrzucenia, liczne zakazy i nakazy. Dorośli często zawstydzają dzieci, bo uważają, że jest to dobry element wychowawczy, jednak szczególnie w przypadku wrażliwych i nieśmiałych dzieci, może to potęgować problem. Moralizowanie, upokarzanie, ganienie w obecności innych, porównywanie z innymi dziećmi działa bardzo niekorzystnie. Wstyd wbrew pozorom jest potrzebny, jednak nie powinien przybierać zbyt nasilonej formy.

Jak pokonać nieśmiałość u dziecka?

Opiekunowie odgrywają bardzo dużą rolę w procesach adaptacyjnych dziecka. Skutecznie mogą mu pomóc w walce z nieśmiałością, która wcale nie musi odbywać się w nowym, stresującym środowisku, ale już na bezpiecznym gruncie w domu. Warto również zdać sobie sprawę z faktu, że dziecko nieśmiałe myśli nieco inaczej niż najmłodsi, którzy nie mają problemów w tej kwestii. Dziecko nieśmiałe z całego swojego nawet pozornie radosnego dnia najlepiej zapamięta swoje porażki, wpadki, sytuacje w których nie wiedziało jak sobie poradzić. Dziecko nieśmiałe najszybciej zapamięta swoje negatywne odczucia np. w trakcie zabawy z innymi dziećmi czy podczas szkolnej wycieczki, i dlatego będzie się utwierdzało w przekonaniu, że tego typu aktywności są nie dla niego i lepiej z nich zrezygnować, aby nie narażać się na trudności. W takich sytuacjach należy budować w dziecku poczucie własnej wartości, pewność siebie, okazywać miłość i zrozumienie.

• Warto odgrywać z dzieckiem scenki w różnych miejscach i sytuacjach np. tych ze szkoły, sklepu i wcielać się w różne role. Gdy dziecko wstydzi się zgłaszania do odpowiedzi czy zawierania nowych znajomości można spróbować odegrać role dziecka i nauczyciela, dziecka i rówieśników. Odgrywanie rozmówek i ćwiczenie reakcji jakie mogą mieć inni z najbliższego otoczenia pomoże dziecku w nabraniu pewności siebie. Warto pokazać dziecku konkretne rozwiązania np. jak zacząć rozmowę, jakim tonem pytać, w jaki sposób zwrócić się o pomoc.

• Należy chwalić dziecko kiedy to tylko możliwe.

• Nieśmiałe dziecko potrzebuje zwykle więcej czasu niż inne na wykonanie pewnych czynności czy zmianę zachowania. Nie oczekujemy, że efekty pojawią się od razu. Niezbędne będzie wykazanie się cierpliwością. Ważne jest również zainteresowanie się problemami dziecka. Obserwacja jakie sytuacje sprawiają, że czuje się onieśmielone. Dzieci, które mają mocne zaplecze w postaci wyrozumiałych i kochających rodziców czy najbliższego toczenia z reguły nie miewają problemów ze zbytnią nieśmiałością.

• W walce z nieśmiałością mogą także na początku pomagać pytania zamknięte. Nieśmiałe dziecko może mieć problemy z artykułowaniem swoich potrzeb i formułowaniem dłuższych wypowiedzi, dlatego warto pomóc mu w łatwiejszym podejmowaniu decyzji za pomocą zamkniętych pytań.

• Warto zapraszać do domu inne dzieci i szukać np. w przedszkolu tych osób, z którymi nasza pociecha chętnie rozmawia. Spotykanie się w bezpiecznym miejscu jakim jest dom z innymi dziećmi z pewnością pomoże podopiecznemu w pokonywaniu nieśmiałości.