Kalendarz rozwoju dziecka

Nie istnieje jeden uniwersalny kalendarz rozwoju dziecka czy kalkulator rozwoju dziecka. Każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, tempo rozwoju może być też różne na różnych etapach życia. Można jednak wyróżnić ogólnie poszczególne etapy rozwoju dziecka wraz z orientacyjnymi okienkami czasowymi, w których dziecko powinno opanować daną umiejętność. Rozwój dziecka od 1 do 12 miesiąca jest najbardziej intensywny, dlatego skupimy się na tym okresie.

Rozwój dziecka – noworodek

Rozwój dziecka po urodzeniu nie rozpoczyna się gwałtownie. Dziecko musi się zaadaptować do nowej sytuacji – ostatnie miesiące spędziło w ciepłym, ciemnym, wygłuszonym środowisku, a teraz trafiło do zimnego, głośnego, jasnego świata pełnego obcych zapachów i wrażeń dotykowych. Na tym etapie ważna jest bliskość rodziców, np. poprzez kangurowanie – tak, by dziecko czuło ciepło ciała rodzica, jego zapach i bicie serca. Po jakimś czasie dziecko zaczyna interesować się otoczeniem, spoglądać na twarze opiekunów czy kontrastujące przedmioty, odwracać główkę w kierunku głośnych dźwięków. Warto obserwować także odruchy niemowlęce, takie jak odruch Moro, odruch chwytny czy odruch ssania.

Rozwój – dziecko miesiąc po miesiącu

Co to jest rozwój dziecka? Jest to pojęcie bardzo szerokie i obejmuje wiele różnych obszarów nabywania nowych umiejętności. Rozwój ruchowy dziecka w wieku niemowlęcym określony jest w obszarach motoryki dużej i motoryki małej. Dodatkowo zwraca się uwagę na takie obszary, jak komunikacja, funkcje poznawcze i funkcje społeczno-emocjonalne. Stopnie rozwoju dziecka określone są przez tzw. kamienie milowe, dla których określono wiek graniczny, po osiągnięciu którego dziecko powinno posiadać daną umiejętność. Kalendarz rozwoju dziecka przedstawiający rozwój dziecka miesiąc po miesiącu wygląda następująco:

2 miesiąc życia – dziecko unosi głowę do 45 stopni w leżeniu na brzuchu, stopniowo unosząc się coraz wyżej na przedramionach; trzyma włożony mu do dłoni przedmiot, zaczyna wydawać gardłowe dźwięki i wodzić wzrokiem.

4 miesiąc życia – dziecko podpiera się, unosząc klatkę piersiową i podpierając się na dłoniach; wyciąga ręce do zabawek, chwyta je i trzyma, zaczyna również gruchać i badać otoczenie: ogląda własne dłonie, rozgląda się wokoło, rozpoznaje opiekuna, nawiązuje kontakt wzrokowy, a mimiką twarzy wyraża emocje.

6 miesiąc życia – dziecko obraca się z podporu na plecy, następnie uczy się obracać w przeciwnym kierunku, może także „sprężynować” czy pełzać, przygotowując się do raczkowania lub podciągać, przygotowując się do siadania, siedzi z podparciem, dodatkowo chwyta stópki i kieruje je do ust, a także doskonali ruch chwytny dłoni (nakładkowy i promieniowo-dłoniowy), potrząsa zabawkami i używa dwóch rąk do trzymania przedmiotów. Dziecko nawiązuje kontakt wzrokowy z osobą, która do niego mówi, a w odpowiedzi wydaje dźwięki i śmieje się, samo również się uśmiecha w celu zainicjowania kontaktu. Interesuje się też rówieśnikami. Jeśli chodzi o rozwój poznawczy, dziecko bada świat metodą prób i błędów.

9 miesiąc życia – dziecko przekręca się już w obie strony, siedzi stabilnie, przenosi obiekty, doskonali chwyt pęsetkowy i zagarniający. Zaczyna rozumieć określone słowa, nazwy przedmiotów czy proste polecenia. Dziecko jest przywiązane do opiekuna. Rozwija się poczucie trwałości – dziecko szuka ukrytej zabawki.

12 miesiąc życia – dziecko siada, raczkuje (niektóre dzieci mogą pomijać ten etap), wstaje przy pomocy podciągania i chodzi trzymane za jedną rękę, doskonali także umiejętności manualne, np. trzyma butelkę. Zaczyna reagować na swoje imię i rozumieć polecenia, wokalizuje lub gestykuluje, rozwija relacje społeczne. Nadal odkrywa świat metodą prób i błędów, szuka ukrytych przedmiotów, uczy się przyczyny i skutku.

18 miesiąc życia – dziecko samo wstaje, samodzielnie też chodzi. Powinno znać już 15 słów, aktywnie używa gestykulacji czy np. potrząsania głową w odmowie. Samo je palcami, bazgrze, ustawia wieże z klocków, stosuje zabawy, w których naśladuje rzeczywiste zaobserwowane czynności. Dziecko uczy się także używania przedmiotów zgodnie z ich funkcją i bawi się wspólnie z równieśnikami oraz ich naśladuje.

Prawidłowy rozwój dziecka do 1 roku życia obejmuje więc głównie rozwój umejętności motorycznych. Jeśli chodzi o kalendarz rozwoju dziecka, drugi rok życia obejmuje dalszą pracę dziecka nad motoryką małą, rozwijaniem funkcji poznawczych i komunikacją, a tym samym rozwojem społeczno-emocjonalnym.

Zaburzenia rozwoju dziecka

Najważniejsze etapy rozwoju dziecka wyznaczają tzw. kamienie milowe. Kalendarz rozwoju dziecka charakteryzuje się tym, że dla każdej z tych umiejętności określa wiek średni jej osiągnięcia oraz wiek graniczny. Zaniepokoić może, jeśli dziecko nie osiąga określonego etapu rozwoju po przekroczeniu wieku granicznego. Jakie jeszcze czerwone flagi mogą dać do myślenia, czy następuje prawidłowy rozwój dziecka w okresie niemowlęcym? Są to m.in:

Nieosiąganie danych umiejętności w określonym wieku granicznym;

Utrata wcześniej uzyskanych zdolności;

Brak zainteresowania interakcjami z dorosłymi lub równieśnikami;

Zauważona asymetria pomiędzy prawą a lewą stroną ciała – może to być różnica w sile, ruchliwości czy napięciu mięśniowym;

Obserwowane w ruchach dziecka słabe napięcie mięśniowe (luźne ruchy, przejawiające mało siły) lub zbyt silne napięcie mięśniowe (sztywne, napięte ruchy).

Powyższe obserwacje powinny skłonić rodziców do poszukania wsparcia u lekarza czy fizjoterpeuty. Najważniejszym czynnikiem, który przemawia za umówieniem wizyty, jest jednak niepokój opiekuna dotyczący właściwego rozwoju dziecka – każde dziecko i jego rozwój są specyficzne, ciężko je zamknąć w sztywnych ramach, a nic tak dobrze nie działa na uspokojenie, jak podążanie za rodzicielską intuicją.